UMOWY NA ZASTĘPSTWO I WYDŁUŻANIE UMÓW ZAWIERANYCH W CELU ODBYCIA STAŻU
W sądach i prokuraturach często dochodzi do nadużywania umów na zastępstwo. Osobom zatrudnianym w takim celu powierza się inne obowiązki przez co w efekcie nie zastępując osób nieobecnych.
Umowy zawierane w celu zastępowania pracowników są często wykorzystywane w sądach i prokuraturach. Warto jednak zdawać sobie sprawę, że są one umowami na czas określony zawieranymi w określonym celu, który musi w tych umowach być wykazany.
Problemem często jest to, że na miejsce nieobecnego pracownika zatrudnia się na zastępstwo nową osobę i kieruje się ją do zupełnie innej pracy – często z bardzo odmiennym zakresem obowiązków. Wiele jest takich przypadków, gdy odchodzi na długotrwałe zwolnienie pracownik z oddziału, zatrudnia się nową osobę na zastępstwo, którą kieruje się do wydziału, a z wydziału wybiera się kogoś do pracy w oddziale za zastępowanego. W efekcie zatem pracownik zatrudniony na zastępstwo w istocie zastępowałby pracownika obecnego w pracy i dochodziłoby do „zastępstwa kaskadowego”, co nie jest dopuszczalne (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 17 maja 2016 r., sygn. II PK 99/15).
Takie postępowanie budzi duże wątpliwości. Pracodawca nie ma bowiem całkowitej swobody w zakresie ustalenia rodzaju pracy powierzanej zastępcy – jest on bezpośrednio zdeterminowany rodzajem pracy wykonywanej przez pracownika zastępowanego. Ustalenie zakresu obowiązków zastępcy w taki sposób, że będzie on znacząco różny od zakresu zadań zastępowanego pracownika, może rodzić ryzyko zakwestionowania kwalifikacji zawartej umowy jako umowy na zastępstwo (por. P. Zawadzka-Filipczyk, Umowa na zastępstwo – poradnik na przykładach, LEX).
Przyjęcie innego poglądu prowadziłoby do znacznego nadużywania tego rodzaju umów i przestrzegania kodeksowych gwarancji związanych ze stabilnością zatrudniania.
W sądach i prokuraturach pracują osoby, które mogą pochwalić się pokaźną ilością tego rodzaju umów. Jeżeli w czasie zatrudnienia pracownik taki faktycznie nie wykonywał obowiązków zastępowanego istnieje duże prawdopodobieństwo, że pracodawca nadużywał umów na zastępstwo. Może to nawet prowadzić do wystąpienia tego pracownika do sądu pracy w związku z naruszeniem zasad o rozwiązywaniu i wypowiadaniu umów o pracę.
Warto również zdawać sobie sprawę z tego, że osoba zatrudniona na zastępstwo nie jest urzędnikiem. Zgodnie z przepisami ustawy z urzędnikiem zawiera się umowę na czas nieokreślony, przyjmuje się go w drodze konkursu i kieruje do odbycia stażu lub z tego stażu, w uzasadnionych przypadkach, zwalnia. Osoby zatrudnione na zastępstwo nie spełniają tych wymogów. Nie zajmują więc stanowisk określonych dla grupy urzędników – np. protokolanta, sekretarza, inspektora itp., a jedynie zastępują osoby na tych stanowiskach.
W związku z licznymi nadużyciami warto też wspomnieć o tym, że umowa zawarta w celu odbycia stażu urzędniczego nie może być zawarta na okres dłuższy niż 6 miesięcy – gdyż tyle zgodnie z obowiązującymi przepisami – trwa urzędniczy staż, a pracownik na tego rodzaju umowie zatrudniany jest właśnie w celu jego odbycia. Jak zwrócono uwagę w piśmie Departamentu Kadr i Organizacji Sądów Powszechnych i Wojskowych Ministerstwa Sprawiedliwości z dnia 26 maja 2020 r. (DKO-VII.024.10.2020) zawieranie najpierw umowy na czas określony, a następnie umowy w celu zastępstwa, która jest także umową na czas określony, nie przedłuża okresu stażu. Zatem praktyka zatrudniania na stanowisku stażysty na okres powyżej sześciu miesięcy jest nieprawidłowa.
